ਸਰਸਰੀ ਨਜ਼ਰ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ ਜਾਏ ਤਾਂ ਸਿੱਖੀ ਸਿਧਾਂਤ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਫੈਲ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ। ਲਾਹੌਰ, ਦਿੱਲੀ, ਜਗਨਨਾਥ, ਦਵਾਰਕਾ ਤੇ ਬਿਦਰ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੇਵਲ ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਆਏ ਸਨ ਸਗੋਂ ਸੰਗਤਾਂ ਵੀ ਬੜੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਆਈਆਂ ਸਨ। ਵੈਸਾਖੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਸਦਾ ਲਈ ਜਾਤ ਪਾਤ, ਊਚ-ਨੀਚ ਦਾ ਕੋਹੜ ਵੱਢ ਕੇ ਇਕ ਬਰਾਬਰਤਾ ਵਾਲਾ ਪੈਗ਼ਾਮ ਦ੍ਰਿੜ ਕਰਾ ਦਿੱਤਾ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਪੈਗ਼ਾਮ ਸਮਝਾਏ ਤੇ ਕਹਿਆ ਕਿ ਅੱਜ ਤੋਂ ਤੁਹਾਡਾ ਨਵਾਂ ਜਨਮ ਹੋਇਆ। ਪਿੱਛਲੀਆਂ ਜਾਤਾਂ ਗੋਤਾਂ ਦੇ ਸਭ ਵਿਤਕਰੇ ਖਤਮ ਹੋਏ ਇਕ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ‘ਤੇ ਟੇਕ ਰੱਖਣੀ ਹੈ ਤੇ ਕਿਸੇ ਦੇਵੀ ਦੇਵਤੇ, ਮੜੀ ਮਸਾਣੀ ਸਨਾਤਨੀ ਮਤ ਦੀਆਂ ਤਮਾਮ ਰਸਮਾਂ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿਓ ਤੇ ਕਿਹਾ— ਮਾਇਆ ਮੋਹੇ ਦੇਵੀ ਸਭਿ ਦੇਵਾ ॥ (227) ਦੇਵੀ ਦੇਵਾ ਪੂਜੀਐ ਭਾਈ ਕਿਆ ਮਾਗਉ ਕਿਆ ਦੇਹਿ ॥ (637) ਸ਼ਾਨਾਮਤੀਆਂ ਵੈਸਾਖੀਆਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਗਈਆਂ ਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਪੈੜਾਂ ਛੱਡਦੀਆਂ ਗਈਆਂ। 29 ਮਾਰਚ 1748 ਦੀ ਵੈਸਾਖੀ ਸਦਾ ਯਾਦ ਰਹੇਗੀ ਜਦੋਂ ਦੂਰੋਂ ਦੂਰੋਂ ਸਿੰਘ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪੁੱਜੇ। ਇਸ ਵੈਸਾਖੀ ਵਿਚ ਦੋ ਗੁਰਮਤੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਇਕ ਰਾਮ ਰੌਣੀ ਦਾ ਕਿਲ੍ਹਾ ਬਣਾਉਣਾ ਦੂਜਾ ਮਿਸਲਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਿਨਾ ਕਰਨਾ। 65 ਜੱਥਿਆਂ ਨੂੰ ਤੋੜ ਕੇ 11 ਮਿਸਲਾਂ ਦੀ ਬੁਨਿਆਦ ਰੱਖੀ। ਤੇ ਸਮੁੱਚੀ ਫੌਜੀ ਜੱਥੇਬੰਦੀ ਦਾ ਨਾਂ ਦਲ ਖਾਲਸਾ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਅਪ੍ਰੈਲ 1763 ਦੀ ਵੈਸਾਖੀ ਕਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਭੁੱਲ ਸਕਦੀ ਜਦੋਂ ਕਸੂਰ ਦਾ ਦੁਖੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਫਰਿਆਦ ਲੈ ਕੇ ਆਇਆ ਕਿ ਉਸਮਾਨ ਖ਼ਾਂ ਨੇ ਮੇਰੀ ਘਰਵਾਲੀ ਨੂੰ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਮੁਸਲਮਾਨ ਬਣਾ ਲਿਆ ਹੈ। ਖਾਲਸਾ ਮੇਰੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰੇ। ਕਸੂਰ ਉਸ ਵੇਲੇ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਤਾਕਤ ਰੱਖਦਾ ਸੀ। 12 ਕਿਲਿਆਂ ਵਾਲਾ ਸ਼ਹਿਰ ਜੰਗੀ ਪੱਖ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਮਜ਼ਬੂਤ ਗਿਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਕਈ ਸਿਆਣਿਆਂ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਕਸੂਰ ਬਹੁਤ ਤਾਕਤਵਰ ਹੈ ਇਸ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਨਾ ਕੀਤਾ ਜਾਏ ਪਰ ਸ੍ਰ ਹਰੀ ਭੰਗੀ ਮਿਸਲ ਤੇ ਸ੍ਰ ਚੜ੍ਹਤ ਸਿੰਘ ਅੜ ਗਏ ਇਸ ਵਿਚਾਰੇ ਦੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣੀ ਛਡਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਦੇਖਦਿਆਂ ਦੇਖਦਿਆਂ ਤਰੁਣਾ ਦਲ, ਭੰਗੀ ਮਿਸਲ, ਰਾਮਗੜ੍ਹੀਆ ਮਿਸਲ, ਸ਼ੁਕਰਚੱਕੀਆ ਮਿਸਲ, ਨਕੱਈ ਤੇ ਕਨ੍ਹਈਆ ਮਿਸਲਾਂ ਦੇ 24 ਹਜ਼ਾਰ ਸਿੰਘ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਕਸੂਰ ਦੀ ਤਬਾਹੀ ਕਰਨ ਤੁਰ ਪਏ। ਉਸਮਾਨ ਖ਼ਾਨ ਸਮੇਤ 500 ਦੇ ਕਰੀਬ ਇਸ ਜੰਗ ਵਿਚ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਗਰੀਬ ਬ੍ਰਹਾਮਣ ਦੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣੀ ਛਡਾਈ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਕੀਤੀ। ਕਸੂਰ ਦੇ ਹਾਕਮਾਂ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵਾਰਸ ਹੁਣ ਜਾਗ ਪਏ ਹਨ।